Wat is omgevingsrecht?
Omgevingsrecht is de verzameling van wetten en regels die betrekking hebben op de fysieke leefomgeving. De inhoud van deze leefomgeving wordt bepaald door ruimtegebruik, milieu en natuur. Deze factoren zijn onderwerp van een groot aantal wetten (waaronder de Wet ruimtelijke ordening, de Wet milieubeheer en de Natuurbeschermingswet). De regels in deze en andere wetten bepalen wat gebruikers in hun leefomgeving aan ruimtelijke ingrepen mogen doen. Er is bijvoorbeeld bepaald wat er mag worden gebouwd, welke bedrijfsactiviteiten zijn toegestaan en met welke diersoorten rekening moet worden gehouden. Daarmee is het omgevingsrecht de basis voor de overheid om ruimtelijk beleid vast te stellen en uit te (laten) voeren. Verdragen uit Europa kunnen hierin worden geïmplementeerd. Maar ook eigen beleidskeuzes, die zowel op landelijk, provinciaal als lokaal niveau effect hebben, worden onderdeel van het omgevingsrecht.
Handhaving
De Staat der Nederlanden stelt regels vast, maar ook gemeentes, provincies en waterschappen hebben mogelijkheden om regelgeving vast te stellen. Daarnaast hebben zij middelen tot hun beschikking om naleving van deze regels af te dwingen. Door middel van een last onder dwangsom, bestuursdwang of een bestuurlijke boete kan een overheidsinstantie afdwingen dat de regels worden nageleefd. Deze middelen gelden in het gehele bestuursrecht en zijn dan ook opgenomen in de Algemene wet bestuursrecht (Awb).
Oplossingen
Als een burger of rechtspersoon het niet eens is met een besluit van de overheid staat daar doorgaans bezwaar en beroep tegen open. Dit geldt bijvoorbeeld voor bestemmingsplannen, omgevingsvergunningen, dwangsommen, verkeersboetes, subsidiebesluiten enzovoorts.
In de voorbereidingsfase van een besluit kan de mogelijkheid bestaan om bedenkingen (als reactie op een conceptbesluit), zienswijze (als reactie op een ontwerpbesluit) of bezwaar in te dienen (bij het definitieve besluit). Het bestuursorgaan dat de beslissing moet nemen kan in dit stadium haar besluit nog heroverwegen en tot een beslissing komen waar de betrokken partij zich wel in kan vinden. Hierbij is in principe dus nog geen rechter betrokken.
Als het bestuursorgaan een definitieve beslissing heeft genomen is beroep en/of hoger beroep mogelijk. In dat geval gaat een rechter over het besluit oordelen. Het verschilt sterk welke mogelijkheden er zijn om een besluit aan te vechten. Het is dus van groot belang voor bestuursorganen om dit duidelijk in de procedure te vermelden en voor de betrokken partijen om zeker te zijn dat zij op het juiste moment en op de juiste manier hun belangen kenbaar maken.
Vaak is wel vereist dat de betrokkene belanghebbend is zoals bepaald in de Awb. Ook moet de regel waar een belanghebbende zich op beroept strekken tot zijn bescherming (relativiteitsvereiste). Als hier geen sprake van is kan de betrokkene niet met succes een besluit aanvechten.
Omgevingswet
Het omgevingsrecht is nu in verschillende wetten geregeld. De belangrijkste wet is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, die in 2008 in werking trad. Daarmee werden al verschillende wetten in één wet samengevoegd. Inmiddels is in de Tweede Kamer ingestemd met de Omgevingswet. Er wordt gestreefd naar inwerkingtreding van deze wet in 2021. Daarmee zullen 26 wetten worden samengevoegd in één.
Doel van de Omgevingswet is een verbeterde afstemming van de plannen voor ruimtelijke ordening, milieu en natuur, het stimuleren van duurzame projecten en overheidsorganen meer ruimte geven om hun beleid af te stemmen lokale behoeften en doelstellingen. De ontwikkelingen omtrent deze wet zullen op deze website uiteraard worden bijgehouden.